Koncepcja pracy otwartej opiera się na obrazie dzieci, które są ciekawe i zmotywowane do samodzielnego rozwoju.
Praca otwarta charakteryzuje się swobodnym myśleniem i dużą swobodą twórczą. Typowe są zestawy z otwartymi przestrzeniami i równie otwartym, ale uporządkowanym rytmem dnia.
Dzieci nie uczą się w stałych grupach, ale uczą się same wybierać interesujące je przestrzenie funkcjonalne.
Koncepcja pracy otwartej stała się popularna w latach siedemdziesiątych. W przeciwieństwie do częściowo sztywnych struktur, dzieci otrzymywały znacznie więcej możliwości swobodnego rozwoju i rozwijania się.
Ale jaka intencja kryje się za tą koncepcją? Czym model ten różni się od innych koncepcji pedagogicznych?
W naszym poradniku przedstawiamy kompleksowo koncepcję pedagogiczną, zagłębiamy się w jej zalety i wady oraz wyjaśniamy, jaki obraz dziecka leży u podstaw pracy otwartej.
[button]Kup książki referencyjne na temat pracy otwartej[/button]
Spis treści
1. praca otwarta – koncepcja w fazie rozwoju
Podporządkowanie pracy otwartej jakiejś definicji jest sprzecznością samą w sobie. To właśnie otwarcie we wszystkich kierunkach charakteryzuje tę koncepcję pedagogiczną. Ważniejsze od konkretnych instrukcji pracy jest raczej wewnętrzne nastawienie wychowawców w świetlicy.
W praktyce poszczególne koncepcje pracy otwartej w świetlicy czasami bardzo się od siebie różnią, ponieważ następuje otwarcie na różne obszary.
Cele pracy pedagogicznej w przedszkolu są stale rozwijane i muszą być realizowane w praktyce. Wiele pomysłów i możliwości powstaje dopiero na podstawie odpowiednich sytuacji w praktyce.
U podstaw koncepcji przedszkola leży swobodny rozwój osobowości. Każde dziecko powinno samo stwierdzić, w jakich obszarach czuje się bardziej u siebie. Zadaniem wychowawców jest więc pomóc dzieciom w podjęciu tej decyzji.
Przede wszystkim jednak potrzebne są różnorodne możliwości, aby uwzględnić podstawową ideę systemu otwartego w przedszkolu.
Wskazówka: Jeśli koncepcja pracy otwartej ma być realizowana w przedszkolu, dotyczy to również wystroju pomieszczeń, ale przede wszystkim wewnętrznego nastawienia wychowawców. Dopiero gdy otwarcie zaczyna się w umyśle, tworzy się podstawa do pracy otwartej w przedszkolu.
2. praca otwarta w świetlicach staje się coraz bardziej popularna
W czasach wcześniejszych za jedyne słuszne podejście do opieki nad dziećmi uważano zamkniętą koncepcję w Kicie. Ze względu na ogólną zmianę społeczną w obrazie dziecka, otwarta praca w przedszkolu została obecnie wdrożona w wielu miejscach.
Pomiędzy poszczególnymi placówkami przedszkolnymi istnieją jednak duże różnice co do tego, jak dokładnie odbywa się otwarcie. Obok koncepcji zamkniętych i otwartych istnieją również metody częściowo otwarte, które uważają całkowite otwarcie za zbyt daleko idące.
Wielu rodziców i wychowawców opowiada się za odejściem od sztywnych struktur na rzecz celów rozwojowych, które można realizować indywidualnie. Jedynie operowanie zasadami jest często kwestią sporną w pracy otwartej w przedszkolu. Ponadto często preferowane jest częściowe otwarcie niż całkowicie otwarte przedszkole.
3 Dziecko jako podmiot kształtujący swój własny rozwój
Praca otwarta skupia się na dziecku jako całości. Każda osoba jest pełnoletnia i powinna ostatecznie sama decydować o zakresie realizacji własnych zainteresowań. Ważne jest jednak, aby istniały konkretne impulsy, na które każde dziecko może odpowiedzieć, ale nie musi.
Ze względu na te indywidualne możliwości rozwoju nie może istnieć jedna grupa, która łączyłaby wszystkie te aspekty. Raczej dzieci w przedszkolu są zachęcane do wypróbowania siebie w różnych dziedzinach i w ten sposób zawsze mają kontakt z innymi dziećmi.
Wychowawcy mają zatem do spełnienia jedynie rolę towarzysza. Dzieci otrzymują największy dar naszych czasów, a mianowicie czas dla siebie.
Ich własny czas nie jest ograniczony i ustalony przez sztywne harmonogramy, dzięki czemu może mieć miejsce zupełnie inny sposób załatwiania spraw.
Dzieci w przedszkolu muszą więc nieuchronnie zmierzyć się z następującymi pytaniami:
- Jak chcę spędzić dzisiejszy czas?
- Z którymi dziećmi chcę się bawić?
- Czy jest jakaś sala, która szczególnie mnie dzisiaj interesuje?
- Czy moje aktualne uczucia wpływają na moje dzisiejsze zachowanie?
Mało które dziecko świadomie zadaje sobie te pytania, jednak poszczególne dzieci muszą same znaleźć dla siebie konkretne odpowiedzi. W tej fazie żaden wychowawca nie może ani nie powinien niczego im przepisywać, w przeciwnym razie indywidualność zostałaby utracona.
Uwaga: W ramach koncepcji pracy otwartej uważa się, że dziecko jest pełnoletnie i z własnej inicjatywy jest zainteresowane badaniem własnego środowiska. Wewnętrzna motywacja nie musi być zatem specjalnie wspierana, lecz raczej istnieje naturalnie.
4. Praca w przedszkolu z otwartą przestrzenią
Planowanie otwarte i zamknięte w pedagogice różnią się przede wszystkim układem pomieszczeń w świetlicy.
Koncepcja zamknięta opiera się na stałych grupach w przedszkolu, do których przypisane są poszczególne pomieszczenia. Ma ona tę zaletę, że dzieci mają codziennie rano stałe miejsce, w którym czują się jak w domu.
Konkretnie rzecz ujmując, przedszkoleotwarte obywa się właśnie bez tego stałego podziału na grupy i tym samym pozostawia dzieciom decyzję, do której sali pójdą. Każda sala ma więc specjalną funkcję, która ma odpowiadać poszczególnym dzieciom.
Na przykład w wielu przedszkolach, w których praktykuje się pracę otwartą, można znaleźć następujące pomieszczenia:
- Sala twórcza: W tym obszarze w programie są prace ręczne, malowanie, rysowanie i robótki ręczne.
- Salamuzyczna: Śpiew, taniec i rozwijanie poczucia rytmu wyznaczają codzienność w tej sali przedszkola.
- Salaruchowa: Ten możliwie funkcjonalnie wyposażony obszar pozwala dzieciom skakać, biegać i wspinać się.
- Salaeksperymentów: Nauki przyrodnicze nie powinny być oczywiście zaniedbane, a jednocześnie pozostać interesujące. Dlatego w tym miejscu przeprowadzane są różne przyjazne dzieciom eksperymenty, które wyjaśniają prawa fizyczne lub sprawiają, że codzienne zjawiska stają się zrozumiałe.
- Plac zabaw na świeżym powietrzu: Czas, który dzieci spędzają na zewnątrz, można wykorzystać na swobodną zabawę. Dobrze utrzymany teren zewnętrzny jest więc koniecznością dla każdej placówki, która stawia na otwartą obserwację w przedszkolu.
- Sala śniadaniowa i gastronomiczna: W zależności od tego, jak koncepcja jest realizowana w szczegółach, istnieją stałe godziny posiłków lub dzieci mają swobodę wyboru, kiedy chcą iść do sali gastronomicznej.
Zawsze jednak istnieje centralne miejsce, do którego można się udać, aby zaspokoić tę podstawową potrzebę. - Pokój relaksacyjny: Jeśli w żłobku lub przedszkolu konsekwentnie realizowana jest koncepcja pracy otwartej, czas drzemki nie jest koniecznością. Niemniej jednak dzieci mają oczywiście możliwość zregenerowania sił po zabawie, rękodziele lub muzykowaniu i odosobnienia się.
5 Rytm dnia w otwartym przedszkolu
Mimo, że praca otwarta charakteryzuje się tym, że poszczególne dzieci mają dużą swobodę, to jednak w otwartym przedszkolu istnieje ustrukturyzowany rytm dnia, którego wszystkie dzieci muszą przestrzegać.
Tylko w określonych godzinach dzieci mają całkowitą swobodę decydowania o własnych zajęciach i mogą orientować się zgodnie z własnymi zainteresowaniami.
Poniżej przedstawiamy zatem typowy rytm dnia w przedszkolu:
| Czas | Zadania / Możliwości |
|---|---|
| 7:00. | Przyjazd pierwszych dzieci i spotkanie w świetlicy |
| 8:00 | W tym czasie wszystkie dzieci powinny już przybyć i w grupie odbywają się mniejsze zajęcia. |
| 9:00 | Czas na wspólne śniadanie w sali gastronomicznej; w zależności od wielkości przedszkola są dwie, a nawet trzy pory posiłków. |
| 9:30 – 11:30 | Rozpoczyna się faza swobodnej zabawy i indywidualnego spędzania czasu wolnego przez dzieci. W tym czasie dzieci mogą swobodnie decydować o tym, co chciałyby robić zgodnie ze swoimi zainteresowaniami. |
| 11:30 do 12:30 | W centrum uwagi znajdują się konkretne zajęcia edukacyjne, które odbywają się w różnych miejscach świetlicy. |
| 12:30 do 13:00 | Obiad we wspólnym obszarze restauracyjnym |
| 13:00 do 14:00 | Czas odpoczynku lub faza aktywności indywidualnej |
| 14:00 do 16:00 | Po tym następuje kolejna faza swobodnej zabawy, podczas której dzieci mogą spędzać czas w wybranych przez siebie pomieszczeniach. |
| 16:00 do 16:30 | Następnie następuje wspólne porządkowanie poszczególnych pomieszczeń funkcyjnych, aby następnego dnia były one w pełni gotowe do użytku. |
| 16:30 | Czas odbioru w przedszkolu |
Oczywiście ten rozkład dnia jest tylko przykładem, więc indywidualny plan w danej placówce może się różnić.
Ten typowy rozkład dnia ma jedynie na celu zilustrowanie, że dzieci nie są pozostawione same sobie w koncepcji pracy otwartej i że muszą przestrzegać podstawowych struktur.
6 Praca otwarta w przedszkolu wymaga dobrej konsultacji.
W zależności od placówki, nauczyciele przedszkola mają bardzo różne zadania. Na przykład niektóre przedszkola otwarte wyznaczają pewne funkcjonalne sale, za które całkowicie odpowiada tylko jeden wychowawca. Z kolei inne placówki preferują model rotacyjny, w którym każdy wychowawca po tygodniu, dwóch lub trzech zmienia sale, a więc automatycznie przejmuje inne zadanie.
Druga opcja pozwala wychowawcom mieć znacznie lepszy obraz całej pracy pedagogicznej. W przeciwnym razie istnieje niebezpieczeństwo, że edukatorzy mogą być niezwykle kompetentni w jednej dziedzinie, ale mniej obecni w całościowym rozwoju dziecka.
W każdym razie doskonałe konsultacje są podstawowym warunkiem funkcjonowania otwartej pracy w przedszkolu.
Z tego powodu w regularnych odstępach czasu powinny odbywać się spotkania, podczas których wychowawcy mogą wymieniać się informacjami na temat odpowiedniego stanu rozwoju poszczególnych dzieci. Wreszcie należy unikać sytuacji, w której dzieci zbyt jednostronnie skupiają się na pewnym obszarze, a zupełnie zaniedbują inne dziedziny.
7 Przegląd zalet i wad pracy otwartej
Jak każda koncepcja pedagogiczna, tak i praca otwarta jak i częściowo otwarta w świetlicy oferuje pozytywne i negatywne aspekty, które należy zważyć. Aby dać przegląd różnych możliwych problemów, jak również doskonałych możliwości, służy poniższe porównanie:
- każde dziecko może rozwijać się bardzo indywidualnie
- istnieje znacznie więcej możliwości niż w tradycyjnym przedszkolu
- dzieci bardzo wcześnie uczą się pracy z wieloma różnymi dziećmi w różnych grupach, co wspiera interakcje społeczne
- zachęcanie do samodzielności
- czasami trudno jest śledzić aktywność poszczególnych dzieci
- niektóre dzieci mają trudności z dostosowaniem się do sytuacji ze względu na brak zasad
- w przedszkolu brakuje osoby stanowiącej wyraźny punkt odniesienia
- w praktyce często brakuje wystarczającej wymiany między wychowawcami, ponieważ jest to bardzo czasochłonne.
Dla wszystkich, którzy nie wyobrażają sobie pracy w całkowicie otwartym środowisku, ale zasadniczo popierają tę koncepcję, rozwiązaniem jest praca w środowisku częściowo otwartym.
Jasne zasady określają podstawową rutynę dnia, ale jednocześnie są chwile, w których dzieci mają świadomie możliwość wyboru aktywności zgodnie ze swoimi zainteresowaniami.
Więcej informacji i szczegółowe statystyki można znaleźć na stronie internetowej ABA – Fachverband Offene Arbeit mit Kindern und Jugendlichen e.V. (Stowarzyszenie Otwartej Pracy z Dziećmi i Młodzieżą).
8. zakupić specjalistyczne książki na temat otwartej pracy
- Vorholz, Heidi (Author)
- Regel, Gerhard (Author)
