Erik Erikson, jako psychoanalityk, opracował model etapowy rozwoju psychospołecznego. Można go wykorzystać do opisania rozwoju, przez który ludzie przechodzą w różnym wieku w swoim życiu. W naszym artykule znajdziesz tabelę etapów i zapoznasz się kompleksowo z poszczególnymi fazami.

[button]Dalsza literatura na temat modelu etapów Eriksona[/button]

1. każdy poziom otwiera nowe możliwości w edukacji i wychowaniu

Zwłaszcza małe dzieci muszą najpierw zdobyć podstawowe doświadczenia, na których mogą później budować. Dopiero gdy ich rozwój psychospołeczny osiągnie pewne etapy, możliwe są nowe konsekwencje edukacyjne. Odpowiednie zalecenia gwarantują, że dzieci w określonym wieku nie będą zasadniczo nadmiernie lub niedostatecznie obciążone.

1.1 Tabela z modelem etapów Eriksona

Nie jest łatwo śledzić, jaki rozwój ma miejsce w danym wieku. Erik Erikson postanowił więc opracować tabelaryczne zestawienie, które podsumowuje poszczególne etapy rozwoju psychospołecznego w różnym wieku. W poniższej tabeli można przeczytać, jak dokładnie wyglądają te etapy i kiedy mają miejsce:

Etap	Konflikt	Wiek
1	Podstawowe zaufanie vs. podstawowy brak zaufania	Pierwszy rok życia
2	Autonomia vs. wstyd i wątpliwości	1-3 rok życia
3	Inicjatywa a poczucie winy	3-5 rok życia
4	Poczucie osiągnięć vs. poczucie niższości	6. rok życia do okresu dojrzewania
5	Tożsamość ego vs. rozproszenie tożsamości ego	Dorastanie
6	Intymność i solidarność a izolacja	wczesna dorosłość
7	Generatywność a stagnacja i zaabsorbowanie sobą	Dorosłość
8	Integralność ego a rozpacz	Dojrzała dorosłość

2. oto co oznaczają poszczególne poziomy

W teorii psychologii rozwojowej, która jest zbudowana według etapów, Erikson wyjaśnia, z jakimi konfliktami ludzie muszą sobie radzić w danej fazie życia. Ważne jest przy tym to, że konflikty nie muszą być rozwiązane: mogą i muszą nadal istnieć w poszczególnych osobach, aby mogły one być stabilnymi, skonsolidowanymi osobowościami.

Ważna jest tylko pewna równowaga. Dzięki temu dana osoba nie ma tendencji do popadania w jedną skrajność. Dobry środek umożliwia pewną satysfakcję w życiu codziennym i z własną osobą. Natomiast popadanie w skrajności zawsze wiąże się z dużym wysiłkiem, a często także z nieszczęściem, aż do choroby psychicznej danej osoby włącznie.

2.1 Etap 1: podstawowe zaufanie i podstawowa nieufność

Podstawowe zaufanie vs. podstawowa nieufność – czyli „jestem tym, co mi dano”, jak Erikson określa również pierwszy etap. Dziecko uczy się, że może ufać przede wszystkim matce, ale także innym bliskim opiekunom: Jest karmione, pielęgnowane, dbane, chronione i kochane. Jednocześnie poznaje uczucie bezradności i bycia na łasce innych. Jeśli oba uczucia są w równowadze, wyrasta człowiek, który ma zdrową ilość zaufania jak i nieufności.

Uwaga: Częstym przykładem skutków zbyt dużej podstawowej nieufności jest depresja lub poczucie pustki w późniejszym okresie życia.

2.2 Etap 2: Dziecięca autonomia a wstyd i zwątpienie

W modelu etapowym Eriksona drugim etapem jest etap autonomii dziecka, zmagającego się ze wstydem i zwątpieniem. Tytułuje go „Jestem tym, czego chcę”. Dziecko chce odkrywać i uczyć się, a jednocześnie uczy się, że niektóre z jego pragnień nie są właściwe.

Zaczyna w nie wątpić lub wstydzić się ich. Klasycznie w tej fazie często pojawia się trening pieluszkowy. Jeśli rodzice przesadzają tutaj ze swoimi wymaganiami, wspierają zwątpienie i wstyd, co może prowadzić do ciągłego zwątpienia w siebie, a nawet perfekcjonizmu w późniejszym życiu.

2.3 Etap 3: Inicjatywa a poczucie winy

Inicjatywa zmaga się z poczuciem winy – czyli „jestem tym, czym wyobrażam sobie, że się stanę”. Dziecko decyduje o tym, czego chce. Jednocześnie jednak rozwija swoje poczucie moralności, więc wie, kiedy coś jest złe. Zbyt wiele inicjatywy, która nie jest ograniczana, łatwo prowadzi później do przeciążenia, natomiast zbyt wiele zakazów daje dziecku poczucie, że jest złe od samego dołu.

2.4 Etap 4: Poczucie osiągnięć a poczucie niższości

„Jestem tym, czego się uczę” – czyli poczucie pracy vs. poczucie niższości. Poczucie dokonania oznacza, że dziecko lubi coś robić, zwłaszcza własnymi rękami, i chce być za to chwalone. Jeśli w tej fazie jest niedoceniane, czuje się gorsze. Jeśli zaś jest nadmiernie obciążane, ponosi porażkę. Zbyt mała równowaga w tej fazie może później prowadzić zarówno do lęku przed porażką, jak i obsesji na punkcie pracy.

2.5 Etap 5: Kształtowanie tożsamości u młodzieży

Ja-tożsamość a dyfuzja ja-tożsamości – brzmi to skomplikowanie, prościej jestem tym, czym jestem. Młody człowiek musi czerpać ze wszystkich swoich doświadczeń i wiedzy, aby wypracować własną tożsamość. Nie powinna być ona jednak zbyt sztywna, ponieważ osoba nie uczy się tolerancji. Łatwo prowadzi to do irracjonalnego odrzucania całych grup.

Brak równowagi w tym konflikcie objawia się słomianym zapałem i uporczywą niedojrzałością.

2.6 Spojrzenie na zewnątrz ma miejsce w szóstym etapie

Intymność i solidarność vs. izolacja to konflikt młodych dorosłych – „jestem tym, co kocham”. Dlatego tak długo ludzie muszą radzić sobie przede wszystkim z samym sobą, aż w końcu są w stanie zbudować intymne przyjaźnie i związki. Ale interakcja jest wyczerpująca i ludzie muszą zawsze mieć możliwość wycofania się.

Oba te elementy są ważne: bliskość i połączenie oraz czas dla siebie. Jeśli dominuje jedno z nich, może to prowadzić albo do poświęcenia się, albo do izolacji społecznej i samotności.3.7 Siódmy etap daje perspektywy na przyszłość

2.7. etap 7: Dla siebie czy dla innych

Generatywność vs. stagnacja i zaabsorbowanie sobą – Erikson parafrazuje to nieco nieporęczne wyrażenie w modelu etapowym słowami „jestem tym, co jestem gotów dać”. Generatywność oznacza troskę o przyszłe pokolenia. Oprócz własnych dzieci oznacza to również troskę o to, by przyszłe pokolenia mogły żyć w dobrym świecie. Natomiast ci, którzy popadają w stagnację, nie dbają o nikogo poza sobą.

Uwaga: Skrajność w tym konflikcie może prowadzić do wewnętrznej pustki, jak również do poświęcenia siebie.

3.8 Na tym właśnie polega ostatnia faza

Integralność ego vs. rozpacz – lub też „jestem tym, co zdobyłem”. Kiedy człowiek jest stary, patrzy wstecz na swoje życie. Jeśli silnie żałuje pewnych rzeczy i obawia się śmierci, może to doprowadzić go do rozpaczy. Jeśli upiera się, że nie może sobie wybaczyć, towarzyszy temu odrzucenie siebie i innych.

Jeśli zaakceptuje to, co zrobił lub czego nie zrobił i pogodzi się z tym, znika również lęk przed śmiercią. Może też pogodzić się z innymi osobami i zaakceptować fakt, że umrze. Zakończony zostaje rozwój psychospołeczny całego życia.

3. dalsza literatura dotycząca modelu etapowego wg Eriksona