Ale co właściwie kryje się za tą koncepcją? Jaki obraz dziecka jest na pierwszym planie i dlaczego pojawia się krytyka edukacji waldorfskiej?

W naszym poradniku szczegółowo omawiamy obraz człowieka w edukacji waldorfskiej, wyjaśniamy rolę wychowawcy, abyście Państwo mogli wyrobić sobie własne zdanie na temat tej koncepcji.

[button]Dalsza literatura na ten temat[/button]

1. początek edukacji „antyautorytarnej”

Edukacja waldorfska powstała krótko po zakończeniu I wojny światowej w 1919 r. Trzeba było nie lada zbiegu okoliczności, aby Rudolf Steiner, twórca koncepcji waldorfskiej, mógł otworzyć swoją pierwszą szkołę.
Szef firmy produkującej papierosy o nazwie Waldorf-Astoria miał na uwadze dobro swoich pracowników i ich dzieci, dlatego postanowił założyć szkołę. Tego zadania podjął się Rudolf Steiner, który wcześniej zasłynął jako publicysta, ezoteryk i wykładowca.

Edukacja waldorfska opiera się zasadniczo na zasadach antropozofii. Główną rolę odgrywają tu myśli rewolucyjne, jak również duchowe i pedagogiczne.

W centrum znajduje się podział społeczny na trzy obszary:

• Poziom duchowy obejmuje dziedziny nauki, religii oraz oświaty i kultury.
• Życie w państwie konstytucyjnym obejmuje ogólnie obowiązujące zasady, prawa i powszechnie obowiązujące umowy między ludźmi.
• Do sfery ekonomicznej Steiner podporządkowuje obszary handlu, produkcji i konsumpcji.

W duchu rewolucji francuskiej twórca edukacji waldorfskiej łączy te obszary z centralnymi pojęciami wolności, równości i braterstwa.

2. w edukacji waldorfskiej wszystko ma swój czas

Surowe zasady i uparte uczenie się nie mają miejsca w przedszkolu waldorfskim. Holistyczna koncepcja edukacji waldorfskiej dąży raczej do tego, aby każde dziecko rozwijało się indywidualnie zarówno fizycznie, jak i psychicznie.
Dzieci powinny najpierw nauczyć się poruszać i chodzić w pozycji pionowej, zanim zacznie się promować umiejętności poznawcze.

Zgodnie z zasadami edukacji waldorfskiej, edukacja dzieci może rozpocząć się dopiero w momencie osiągnięcia dojrzałości fizycznej. Zwolennicy tej teorii krytykują wiele współczesnych przedszkoli za zbytnie skupianie się na cechach poznawczych, przez co dojrzałość fizyczna osiągana jest dopiero znacznie później.

Cele edukacji waldorfskiej to znalezienie idealnego momentu, aby pomóc i wspierać dzieci w ich swobodnym rozwoju.

W realizacji tego celu idzie wyraźny porządek:

• Każde dziecko musi najpierw nauczyć się chodzić.
• Następnie następuje rozwój słownictwa.
• Edukacja waldorfska za ostatni krok uważa rozwój samodzielnego myślenia.

Według zwolenników koncepcji waldorfskiej, jeśli kolejność jest inna, to zdrowe wykształcenie dziecka zostaje utracone, a poszczególne aspekty są jedynie niedostatecznie rozwinięte.

Nauka faktów nie ma znaczenia w pierwszych latach życia. Kompleksowy rozwój uczuć i myśli umożliwia dopiero zdobycie mądrości, której nie znajdziemy w książkach.

3. stymulować wyobraźnię

Ponieważ promowanie wolności i kreatywności jest dużą częścią zadania edukacyjnego, naturalne zabawki są często przedmiotem swobodnej zabawy. W przedszkolu waldorfskim nie znajdziemy więc praktycznie żadnych zabawek komercyjnych.
Chodzi raczej o rozwijanie własnych pomysłów z naturalnych materiałów, a nie o pracę w stałych strukturach od samego początku. Do „zabawek” należą często m.in.

• przyniesione i pocięte na małe kawałki gałęzie
• małe kamyki lub inne kamienie
• muszle
• żołędzie lub kasztany

Oprócz rozwijania własnych pomysłów, dzieci powinny aktywnie uczyć się, skąd pochodzą rzeczy, których używają.

4 Rytm dnia w przedszkolu waldorfskim

W wielu przedszkolach stosujących pedagogikę steinerowską można często podrzucać dzieci od rana do południa lub skorzystać z opieki całodziennej. Zwłaszcza koncepcja opieki całodziennej jest coraz bardziej rozszerzana, aby pracujący rodzice mogli również wybrać przedszkole, które stosuje ten rodzaj pedagogiki.

Ze względu na liberalną orientację nie ma ustalonych rytuałów, które są stale przestrzegane. Nie oznacza to jednak wcale, że dzieci pozostawione są same sobie, a raczej, że edukacja w przedszkolu nastawiona jest na pory roku oraz indywidualne zdolności i możliwości środowiska.

Często planuje się trzyczęściowy poranek, aby zaspokoić trzy obszary aktywności fizycznej, mowy, jak również myślenia. Stąd też w wielu placówkach zdarza się, że pierwsza pora wykorzystywana jest na swobodną zabawę. Ta swobodna zabawa charakteryzuje się tym, że wychowawcy nie wydają dzieciom żadnych poleceń, ale pełnią rolę wzorców, aby zachęcić dzieci do ich naśladowania.

Po tej zabawie często następuje wspólne śniadanie, w którym pomagają wszystkie dzieci. Jeśli nadal panuje nieporządek i wiele przedmiotów jest rozrzuconych wokół, wychowawcy są zachęcani do inspirowania dzieci do samodzielnego sprzątania. Nie wydaje się jednak wyraźnych poleceń, aby dzieci same uświadomiły sobie, jak ważne jest to zadanie.

Zwykle po śniadaniu podejmowane są zadania grupowe, które przybliżają maluchom zrozumienie przyrody i jej rzeczy. Często zdarza się, że np. wspólne ogrodnictwo staje się stałym elementem dnia. Również mniejsze wycieczki po okolicy lub nawet budowa szałasu są możliwymi punktami programu w tym czasie.

Po tej fazie nacisk kładzie się zwykle na rozmowę. Wychowawca opowiada historie, recytuje grupie bajki lub tworzy teatrzyk kukiełkowy sam, z innymi wychowawcami lub z dziećmi.

Swobodna zabawa charakteryzuje się następującymi kluczowymi punktami:

• Wszystko jest na swoim miejscu, aby dziecko uczyło się bezpieczeństwa i porządku.
• W samej zabawie nie może być określonej funkcji. Dziecko musi raczej najpierw znaleźć swoją własną funkcję.
• Wychowawca służy jako wzór do naśladowania, ponieważ celem jest naśladowanie.

5 Zadanie wychowawcy

Każdy wychowawca, który pracuje w przedszkolu waldorfskim, ponosi ogromną odpowiedzialność wobec dzieci. W ramach swojej decyzji, indywidualny wychowawca ma swobodę w promowaniu rozwoju dzieci w sposób zrównoważony.
Ze względu na szczególną relację zaufania, zazwyczaj nie dochodzi do zmiany wychowawcy, dzięki czemu grupa dojrzewa razem z wychowawcą.

Jednak swobodna orientacja obejmuje również stałe struktury, w których dzieci znajdują oparcie, aby dojść do odpoczynku.
Nawet jeśli sama swobodna zabawa jest zawsze zmienna, pozostają stałe godziny na określony rodzaj aktywności, jak np. czas na opowiadanie, wspólne śniadanie czy nawet obiad.

Rytmiczne zabawy i muzykowanie charakteryzują dużą część codziennej rutyny w przedszkolu waldorfskim.

Pedagogika Steinera opiera się na siedmioletnim rytmie. Podstawowym założeniem jest to, że w pierwszych siedmiu latach dzieci myślą niewiele, a zamiast tego więcej czują i zaczynają porządkować różne doznania.
Rozwój sensomotoryczny, jak nazywają go zwolennicy pedagogiki waldorfskiej, jest uważany za podstawę kolejnych siedmiu lat, w których coraz większe znaczenie mają procesy umysłowe i społeczne.

6. obchodzenie świąt i doświadczanie pór roku

Dzieci z entuzjazmem podchodzą do festiwali. Poprzez aktywne uczestnictwo i kształtowanie ich uczą się rozpoznawać i przyswajać nastrój danego święta. Wspólne prace ręczne, nowy wystrój pomieszczeń w określonych porach roku, jak również zmieniające się historie w czasie opowieści sprawiają, że religijne lub historyczne okazje stają się zrozumiałe.

Dlatego też następujące święta odgrywają w przedszkolu ważną rolę:

• Święto Trzech Króli
• Karnawał
• Wielkanoc
• Zielone Świątki
• Święto Dziękczynienia
• Dzień św. Marcina
• Boże Narodzenie

Ponieważ edukacja waldorfska ma nie tylko wielu zwolenników w Niemczech, ale jest również bardzo popularna na całym świecie, nie ma tylko chrześcijańskich świąt. W niektórych krajach święta żydowskie lub muzułmańskie wyznaczają przebieg roku.

7. ubranie i odżywianie – natura ma coś do powiedzenia

Orientacja edukacji waldorfskiej jest bardzo bliska naturze. Często przedszkola lub szkoły posiadają własny ogród, w którym dzieci uprawiają coś wspólnie z wychowawcami.
Holistyczne podejście sprawia, że zbilansowana dieta jest nieunikniona. Jednostronna dieta pokonałaby cel, jakim jest zapewnienie wszystkim organom zmysłów jak najlepszej opieki.

To samo dotyczy odzieży dziecięcej. Szczególne znaczenie ma naturalny produkt, jakim jest wełna, ponieważ ten rodzaj odzieży w dużej mierze obywa się bez środków chemicznych. Włókna wełny wchłaniają wilgoć i jednocześnie zapewniają ciepło w zimie. Wyraziste wzory przeszkadzają dzieciom w rozwoju w kierunku wolnego człowieka, który najpierw musi odnaleźć siebie. Pewna powściągliwość powinna pozwolić dzieciom na rozwój ich indywidualności.
W ramach teorii kolorów koncepcja waldorfska przypisuje różnym barwom określone znaczenie, dlatego spokojne dzieci noszą inne kolory niż dzieci bardzo aktywne.

W przeciwieństwie do klasycznych pięciu zmysłów, w edukacji waldorfskiej immanentne jest dwanaście zmysłów, które charakteryzują całość doznań. Celem całej edukacji, jak również żywienia, a także ubioru jest postrzeganie rzeczy wszystkimi zmysłami. Steiner klasyfikuje dwanaście opisywanych przez siebie zmysłów na obszary zmysłów cielesnych, zmysłów społecznych i zmysłów poznawczych:

Zmysły cielesne	zmysły społeczne	zmysły poznawcze
Zmysł ruchu Zmysł życia Zmysł dotyku Zmysł równowagi	Zmysł smaku Zmysł węchu Zmysł wzroku Zmysł ciepła	Zmysł słuchu Zmysł mowy Zmysł myśli Zmysł Ego

8 Krytyczny pogląd na edukację waldorfską

Z pewnością istnieją pewne aspekty, które przemawiają na korzyść koncepcji Steinera. Jednak wielu pedagogów wyraża również zdecydowaną krytykę i określa ten model jako zacofany. W poniższym małym przeglądzie zebraliśmy kilka zalet i wad, abyście mogli Państwo sami wyrobić sobie zdanie:

9. dalsza literatura przedmiotu