Wyróżnia się zaburzenia fonologiczne (problem z tworzeniem niezbędnych głosek) i fonetyczne (problem z prawidłowym użyciem głosek w obrębie słowa).
Istnieje wiele różnych przyczyn. Niektóre z najczęstszych to zaburzenia przetwarzania w mózgu, czynniki genetyczne, słabe mięśnie jamy ustnej lub nieczyste wymawianie przez rodziców.
Ogólny rozwój językowy powinien zostać zakończony zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole. W tym momencie należy jak najwcześniej rozpocząć ukierunkowaną terapię, aby dzieci nie przyzwyczajały się zbyt długo do nieprawidłowej lub nieczystej wymowy.
Rozwój języka u dzieci jest bardzo zróżnicowany. Szczególnie w pierwszych latach życia język jest naszpikowany mnóstwem błędnych dźwięków.
Jeśli jednak wymowa nie ulega poprawie, może to świadczyć o dyslalii.
W naszym poradniku wyjaśniamy, kiedy mówimy o zaburzeniach mowy lub zaburzeniach artykulacji oraz jakie przyczyny może mieć nieprawidłowa wymowa. Można też dowiedzieć się, czy i w jakim stopniu logopedia może pomóc dzieciom z dyslalią.
[button]Na szybki sukces: ćwiczenia i zabawy logopedyczne dla dzieci[/button]
Spis treści
1. dyslalia – pojęcie mające wiele określeń
Aby nauczyć się mówić, dzieci muszą próbować różnych rzeczy. Pierwsze próby mówienia prowadzą więc również do licznych błędów, które z czasem stopniowo zanikają.
W odniesieniu do rozwoju mowy istnieją wyraźne różnice, tak że diagnoza w kierunku dyslalii bywa w praktyce bardzo trudna.
Zasadniczo można wyróżnić następujące formy dyslalii:
- zaburzenia fonologiczne: W tej formie zaburzeń dzieci mają trudności z formowaniem dźwięków niezbędnych do mówienia.
- Zaburzenia fonetyczne: Problemem w tego typu zaburzeniach językowych nie jest samo formowanie, ale prawidłowe użycie w obrębie słowa.
Niektóre dzieci mają zarówno problemy fonetyczne, jak i fonologiczne, przez co język jako całość staje się zazwyczaj bardzo niewyraźny i trudno zrozumiały.
Przyjazne dla dzieci wyjaśnienie jednej z form dyslalii można zobaczyć w tym filmie na YouTube:
https://www.youtube.com/watch?v=0I2zuDLS28c
2. przyczyny dyslalii – czyli jak mogą rozwijać się zaburzenia wymowy
Istnieje wiele przyczyn różnych form zaburzeń artykulacji. U niektórych dzieci jest to brak słuchu, który utrudnia im wyłapywanie drobnych różnic między poszczególnymi dźwiękami i odpowiednie ich powtarzanie. Inne dzieci mają słabe mięśnie warg i języka, przez co mają trudności z trudniejszymi dźwiękami, takimi jak P czy B.
Istnieją jednak również czynniki genetyczne, które utrudniają dzieciom prawidłowe mówienie. Oto najczęstsze przyczyny w skrócie:
- Problemy ze słuchem (zaburzenia percepcyjne)
- Zaburzenia przetwarzania w mózgu
- Słabe mięśnie ust
- Trudności w koordynacji języka i warg
- Czynniki genetyczne (zwłaszcza malformacje szczęki)
- przyczyny rodzinne (nieczysta wymowa rodziców, własne zaburzenia mowy)
- Głoski nieużywane w języku ojczystym
Ponadto nabyta już umiejętność mówienia może zostać utracona w wyniku późniejszego uszkodzenia mózgu. Lekarze nazywają to afazją. Jeśli kilka obszarów jest dotkniętych, nazywa się to również dysartrofonią.
3. formy dyslalii – tak objawiają się zaburzenia mowy
W zależności od dyslalii, problem dotyczy sposobu formowania dźwięków. Aby obejść tę trudność, części słów są zastępowane lub po prostu pomijane.
Ogólnie rzecz biorąc, dyslalia jest klasyfikowana na następujące stopnie nasilenia:
- Dyslalia izolowana: Jąkanie występuje przy jednej głosce lub połączeniu spółgłoskowym.
- Dyslaliaczęściowa: Dzieci mają trudności z 2 do 3 głoskami lub związkami spółgłoskowymi.
- Dyslalia mnoga: Dyslalia mnoga charakteryzuje się poważnymi problemami z mową. Przy 3 do 5 zaburzonych dźwiękach często już obcym osobom trudno jest rozpoznać język jako taki.
- Dyslaliauniwersalna: Najcięższa forma zaburzeń mowy prowadzi do ogromnych ograniczeń i jest bardzo łatwa do rozpoznania. W tym rodzaju dyslalii prawie wszystkie dzieci cierpią na zaburzenia fonologiczne i fonetyczne.
W niektórych przypadkach wyróżnia się dodatkowo łagodne formy dyslalii:
- W przypadku dyslalii nieustępliwej od czasu do czasu pojawia się błędne sformułowanie fonetyczne. Nie występuje ona jednak zawsze, dzięki czemu mowa może być na ogół bardzo dobrze rozumiana.
- Podobnie sytuacja wygląda w przypadku dyslalii niekonsekwentnej. Tutaj jeden dźwięk jest zastępowany różnymi innymi dźwiękami. Na przykład w innym słowie głoska K zostaje zastąpiona przez T, a chwilę później przez G.
Uwaga: Jąkanie jest zaburzeniem płynności mowy. Nie występują natomiast problemy z kształtowaniem się dźwięków.
Dlatego jąkanie nie mieści się w obszarze dyslalii. Ta forma problemu z mową jest raczej czystym zaburzeniem mowy.
Więcej informacji na temat innych zaburzeń mowy u dzieci można znaleźć tutaj.
4 Terapia mowy i logopedia jako rozwiązanie
Ogólny rozwój językowy powinien być zakończony zanim dzieci rozpoczną naukę w szkole. Ogólnie rzecz biorąc, ukierunkowana terapia powinna rozpocząć się jak najwcześniej, aby dzieci nie przyzwyczajały się zbyt długo do nieprawidłowej lub nieczystej wymowy.
W terapii logopedycznej często stosuje się gry, aby nawet małe dzieci mogły bawić się w formowanie dźwięków i naśladowanie ruchów języka lub warg.
W zależności od rodzaju dyslalii konieczny jest dłuższy etap terapii, natomiast proste ćwiczenia mogą prowadzić do sukcesu przy niewielkich trudnościach.
Jeśli zauważysz u swojego dziecka problemy językowe, skontaktuj się z logopedą lub terapeutą mowy. Również Twój pediatra może skierować dziecko po krótkiej kontroli.
Ogólnie rzecz biorąc, przy wszystkich formach problemów językowych praktyka prowadzi do sukcesu. Dlatego zachęcajcie swoje dzieci do mówienia tak często jak to możliwe. Uważajcie jednak, aby nie przeciążać dzieci. W najgorszym przypadku prowadzi to do postawy odmowy, co skutkuje pogorszeniem jakości mowy.
Rada: Nie wahaj się skontaktować z terapeutą. Większość zaburzeń artykulacji można opanować przy odrobinie cierpliwości i ukierunkowanych wskazówkach.
5. Dla szybkiego sukcesu: ćwiczenia i zabawy z mową dla dzieci
- Willikonsky, Ariane (Author)
- Thoenes, Sonja (Author)