W Niemczech na ADHD choruje około 5% dzieci i młodzieży w wieku od 3 do 17 lat. U chłopców zaburzenie to występuje zazwyczaj około cztery razy częściej.
Nie. Rozwój ADHD nie jest związany z wychowaniem. Przyczynami obrazu klinicznego są raczej predyspozycje genetyczne i błędne kierunki w mózgu.
Możliwości leczenia ADHD to leki i/lub terapia behawioralna. Istnieje jednak wiele innych środków, które mogą przynieść ulgę i ułatwić codzienne życie dotkniętym rodzinom.
Słowo ADHD jest na ustach wszystkich w tych dniach. Ten techniczny termin jest używany do opisaniaobjawów takich jak nadpobudliwość, zaburzenia uwagi i impulsywność. Oczywiście, istnieje wiele więcej objawów, które mogą wystąpić z tym zaburzeniem neurobiologicznym. ADHD może być również zdiagnozowane u dorosłych. Ale co właściwie oznacza ADHD i jakie są jego rodzaje? Czy mogę na pierwszy rzut oka stwierdzić, czy moje dziecko cierpi na ADHD?
W naszym poradniku chcielibyśmy dokładniej wyjaśnić tę chorobę. Dowiesz się, jak rozwija się ADHD i jak się je diagnozuje. Otrzymasz również wskazówki, jak postępować z dziećmi dotkniętymi tą chorobą i jakie są dostępne możliwości leczenia.
[button]Dalsze lektury dla rodziców i dzieci[/button]
1. ADHD – choroba o wielu twarzach
ADHD to skrót od angielskich słów attention deficit hyperactivity disorder. U dzieci pierwsze objawy pojawiają się już w młodym wieku. Według definicji ADHD jest zaburzeniem, które ma podłoże neurobiologiczne i charakteryzuje się trzema głównymi objawami nieuwagi, nadpobudliwości i impulsywności. W rzeczywistości jednak ADHD różni się znacznie w zależności od dziecka. Podczas gdy niektóre dzieci mają problemy z koncentracją, inne nie potrafią usiedzieć w miejscu. Dzieci z ADHD wyraźnie różnią się także od dzieci z nadpobudliwością psychoruchową.
ADHD w literaturze dziecięcej
W wielu klasycznych książkach dla dzieci tytułowi bohaterowie wykazują różne objawy ADHD. Przykładem mogą być Pumuckl, Mogli czy Michel z Lönneberga. Szczególnie pouczające i interesujące jest tu to, jak z bohaterem radzą sobie najważniejsi opiekunowie.
Inne objawy ADHD to wyraźne zachowanie defensywne, wahania nastroju lub zaburzenia w nauce. Wiele dzieci cierpiących na ADHD bywa agresywnych i często popada w konflikty z kolegami z klasy i nauczycielami. Mają trudności z utrzymaniem porządku i są niezwykle drażliwe i niecierpliwe. W niektórych przypadkach mają również częściowe zaburzenia sprawności, takie jak dysleksja. Objawy ADHD u dorosłych różnią się znacznie od tych u dzieci. Często cierpią na wewnętrzny niepokój, są bardzo drażliwi i mają słabe umiejętności zarządzania czasem.
Choć do tej pory mogłoby się tak wydawać, ADHD nie jest fanaberią. Już w książce dla dzieci „Struwwelpeter”, którą w 1844 roku napisał frankfurcki psychiatra i lekarz Heinrich Hoffmann, główny bohater został przedstawiony z charakterystycznymi objawami. Ponieważ jednak choroba nie objawia się w ten sam sposób u każdego dziecka, rodzice często są zdezorientowani. Czy ich dziecko jest po prostu nieco bardziej żywe i roztargnione niż inne dzieci, czy też za problemami z zachowaniem faktycznie stoi ADHD?
Lekarze rozróżniają trzy różne formy ADHD:
| Typ | Charakterystyka |
|---|---|
| Typ przeważnie nieuważny | Ten typ charakteryzuje się nieuwagą; dzieci często śnią, ale nie są nadpobudliwe; typ ten dotyczy głównie dziewcząt. |
| Typ przeważnie hiperaktywno-impulsywny | Dzieci dotknięte tym typem mają często zwiększoną potrzebę ruchu; głównymi objawami są niepokój ruchowy i impulsywność; nie występują natomiast problemy z koncentracją i nieuwaga. |
| Typ mieszany | W tym typie dzieci wykazują nieprawidłowości we wszystkich trzech obszarach; często są nieuważne, nadpobudliwe i impulsywne; ten typ jest zwykle ciężką formą ADHD. |
2. przyczyny ADHD są złożone
W przeszłości zakładano, że zaburzenie to jest spowodowane głównie środowiskiem rodzinnym, wychowaniem i traumą z wczesnego dzieciństwa. Do dziś dokładne przyczyny nie zostały w pełni wyjaśnione, jednak obecnie naukowcy odkryli, że zaburzenie uwagi jest w dużej mierze dziedziczne. Jeśli jeden lub oboje rodzice są dotknięci ADHD, ich dzieci są średnio trzy do pięciu razy bardziej narażone na to zaburzenie uwagi. Badając czynniki dziedziczne, naukowcy badali również bliźnięta. U bliźniąt jednojajowych, oboje dzieci są dotknięte ADHD w tym samym czasie w około 60-80% przypadków.
Dzieci z ADHD lub ADD mają zmienioną strukturę mózgu, która jest wyraźnie widoczna w skanach, takich jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Szczególnie dotknięte są obszary mózgu, które mają duże znaczenie dla uwagi i kontroli zachowania. U dzieci z ADHD można również wykryć zmiany w obszarze neuroprzekaźników.
Jednak przyczyny genetyczne lub zmiany strukturalne w mózgu nie są wyłącznie odpowiedzialne za rozwój choroby. Również wpływy środowiskowe są związane zarówno z rozwojem, jak i manifestacją choroby. Czynnikami ryzyka są na przykład przedwczesny poród lub komplikacje podczas porodu. Ryzyko rozwoju ADHD wzrasta również, jeśli matka w czasie ciąży pali papierosy, pije alkohol lub przyjmuje narkotyki.
Zkolei czynniki psychospołeczne mogą być głównym czynnikiem wpływającym na przebieg choroby. Rozwój może być negatywny, jeśli relacje rodzinne są niestabilne lub jeśli rodzice i nauczyciele zajmują się zaburzeniem w niewłaściwy sposób.
Najważniejsze przyczyny ADHD:
- predyspozycje genetyczne
- zmieniona struktura mózgu
- błędne kierowanie neuroprzekaźników
- Wpływ środowiska (nikotyna, alkohol, narkotyki)
- Przedwczesny poród lub komplikacje podczas porodu
3. rodzice powinni zawsze zlecić lekarzowi diagnozę ADHD swojego dziecka.
ADHD nie istnieje, moje dziecko jest po prostu bardzo żywe. Kto z nas nie słyszał już tego zdania? W przypadku wielu dzieci diagnoza często stawiana jest zdecydowanie za późno. Mimo że dziecko wykazuje brak koncentracji czy problemy z zachowaniem, wielu rodziców nie idzie z nim do lekarza. Może to mieć fatalne skutki, gdyż dziecko musi cierpieć z powodu objawów przez całe lata szkolne.
Jeśli nie jesteś pewien, czy Twoje dziecko rzeczywiście jest nadpobudliwe i cierpi na zaburzenia koncentracji uwagi, możesz najpierw wykonać w Internecie test na ADHD dla dziecka. Test ten jednak w żaden sposób nie zastępuje wizyty u pediatry, a jedynie służy orientacji.
Nie należy zwlekać z udaniem się do lekarza, jeśli dziecko wykazuje objawy zespołu uwagi. Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza, tym lepiej można leczyć to schorzenie.
Lekarz najpierw przeprowadzi z Tobą i Twoim dzieckiem wywiad chorobowy, aby lepiej Was poznać. Otrzymasz kwestionariusz, w którym musisz odpowiedzieć np. jakie objawy wykazuje Twoje dziecko lub czy stosowane są już leki. Po dokładnym badaniu fizycznym lekarz przeprowadzi z Twoim dzieckiem specjalne testy, aby określić wydajność uwagi i sprawność poznawczą.
4. Możliwości leczenia ADHD
Jeśli u Twojego dziecka zdiagnozowano ADHD, powinniście wspólnie jako rodzina omówić, jakie formy leczenia są dla Was możliwe. Lekarz lub psychoterapeuta udzieli Państwu wyczerpujących porad na temat różnych terapii ADHD.
Jedną z form leczenia są leki na ADHD. Najczęściej stosowane tabletki na ADHD zawierają metylofenidat lub amfetaminę. Terapia lekowa jest zwykle stosowana, gdy inne środki nie są skuteczne. W wielu przypadkach w terapii ADHD lub ADD stosuje się Ritalin, a więc substancję czynną – metylofenidat. Tabletki zwiększają stężenie dopaminy w mózgu i poprawiają przekazywanie impulsów nerwowych. Jednak terapia takimi lekami jak Ritalin budzi wiele kontrowersji. W badaniu z 2015 roku naukowcy stwierdzili, że takie leki mają mniejsze działanie niż wcześniej zakładano.
Zalety i wady podawania metylofenidatu:
- zwiększa się zdolność do koncentracji
- Dzieci potrafią lepiej kontrolować swoje zachowanie
- zmniejsza się nadpobudliwość
- dzieci dotknięte chorobą nabierają pewności siebie
- w niektórych przypadkach służy jako podstawa do rozpoczęcia terapii behawioralnej
- utrata apetytu
- bóle głowy i zaburzenia snu
- wzrost ciśnienia krwi i pulsu
- wahania nastroju i upośledzenie emocji
To, czy dziecko musi przyjmować leki w celu złagodzenia objawów, zależy również od stopnia zaawansowania choroby. ADHD u małego dziecka poniżej szóstego roku życia nie może być normalnie leczone za pomocą leków. Ponieważ są to leki ze skutkami ubocznymi, nie należy podawać ich dziecku lekkomyślnie. W niektórych przypadkach są one jednak niezbędne, aby dziecko mogło prowadzić w dużej mierze normalne życie.
Również terapia behawioralna może pomóc dziecku lepiej radzić sobie z chorobą i jej objawami. Psychoterapeuta uczy dotknięte chorobą dziecko, jak lepiej radzić sobie z emocjami i problemami. Ponadto terapia behawioralna może bardzo pomóc w umocnieniu poczucia własnej wartości dziecka.
Tymczasem istnieją również specjalne zabawki na ADHD. Mogą one pomóc dziecku w skupieniu się, dzięki czemu może się ono lepiej skoncentrować.
5 Właściwy sposób postępowania z dziećmi z ADHD
Zarówno dla rodziców, jak i nauczycieli, początkowo dużym zadaniem jest właściwe postępowanie z dzieckiem z ADHD. Przy tym wszyscy zaangażowani powinni zawsze pamiętać o tym, że dziecko również cierpi z powodu tych objawów. Istnieją pewne środki, które znacznie ułatwiają życie rodzinne i szkolne:
- W rodzinie: rodzice mogą uczynić codzienne życie bardziej harmonijnym poprzez chwalenie sukcesów dziecka, wzmacnianie wiary w siebie i zachęcanie do kontaktów z rówieśnikami. Ponadto dla dziecka z ADHD ważne jest stworzenie struktur i zapewnienie mu bezpieczeństwa. Należy ustalić stałe godziny, tak aby prace domowe były odrabiane regularnie i prawidłowo. Trening koncentracji w Marburgu jest również często stosowany jako trening terapii behawioralnej. Osoby, które potrzebują dalszej pomocy, mogą również skorzystać z treningów dla rodziców lub dołączyć do grup samopomocowych. Można też wymieniać informacje z innymi rodzicami na forum poświęconym ADHD. Szkolenia dla rodziców w zakresie ADHD są oferowane przez różne stowarzyszenia wsparcia.
- W szkole: W niektórych przypadkach nauczyciele rozpoznają chorobę o wiele za późno. Na początku objawy ADHD u dziecka nie są postrzegane jako choroba. Ponieważ cierpienie dziecka nie jest traktowane poważnie, pogarszają się również jego wyniki. Porozmawiaj z nauczycielami i spróbujcie wspólnie znaleźć dobre rozwiązanie. Często bardzo pomaga, jeśli dziecko siedzi w pierwszym rzędzie, aby było jak najmniej czynników rozpraszających.
6 Dalsze lektury dla rodziców i dzieci
- Rietzler, Stefanie (Author)
- Sanders, Anna Maria (Author)
- Sheedy Kurcinka, Mary (Author)